Nebojša Vladisavljević
„Romi profesionalci =Glavoklimi= Pikaso“
Ko je odgovoran za ovakvo katastrofalno stanje u romskoj zajednici ?
Prvi čin drame !
Prvo će mo pogledati probleme,a potome potražiti odgovor na naše pitanje ! Očigledno da će biti više "činova"
Izvod iz: Godišnji izveštaj Pokrajinskog ombudsmana za 2013. godinu
http://www.ombudsmanapv.org/riv/attachments/article/1297/Godisnji%20izvestaj_2013.pdf
PRAVA NACIONALNIH MANјINA
Pokrajinski ombudsman smatra da je potrebno, radi postizanja pravne sigurnosti građana, podizati svest postupajućih organa o važnosti potpune primene propisa, bez proizvolјnosti, subjektivnih ocena i izbegavanja imperativnih obaveza.
OBLAST OBRAZOVANјA
Institucija Pokrajinskog ombudsmana sprovela je istraživanje „Vojvođanski učenici o diskriminaciji”, koje je pokazalo da među učenicima, srednjoškolcima različite nacionalne/etničke pripadnosti postoji velika socijalna distanca. Ta distanca je umnogome uslovlјena odsustvom komunikacije između učenika različite nacionalnosti, koja je, opet, uzrokovana nepoznavanjem jezika – i srpskog jezika kao službenog, ali i jezika koji su dominantno prisutni u određenim lokalnim sredinama, odnosno jezika koji su pored srpskog takođe u službenoj upotrebi.
Uočlјivo je to da ne postoji dovolјno kvalitetan društveni odnos između učenika različite nacionalnosti, ni unutar škole, niti van nje.
Stavovi kojima se ispitivao ovaj aspekt pokazali su da se vršnjačke grupe međusobno odvajaju uglavnom zbog jezika kojim govore, a na taj način i prema nacionalnoj/etničkoj pripadnosti.
Četvrtina ispitanika koja se izjasnila da je lično bila diskriminisana, smatra da se to dogodilo upravo zbog jezika i nacionalne pripadnosti.
OBLAST KULTURE
Predstavke iz oblasti kulture, koje su bile upućene Pokrajinskom ombudsmanu u ovom izveštajnom periodu, umnogome su bile upućene zbog netransparentnosti i načina raspodele sredstava namenjenih (su)finasiranju projekata u oblasti kulture, koja su se iz budžeta jedinica lokalnih samouprava dodelјivala putem javnih konkursa.
To što Pokrajinski ombudsman svake godine primi nekoliko predstavki zbog načina raspodele sredstava koja se iz budžeta jedinica lokalne samouprave, AP Vojvodine ili Republike Srbije dodelјuju za (su)finasiranje projekata iz oblasti kulture, ukazuje na to da u postupku dodele tih sredstava postoje manjkavosti koje podrazumevaju, pre svega, to što subjekti koji dodelјuju novčana sredstva ne čine dovolјno da oni koji za njih konkurišu budu u potrebnoj meri, na jasan način, upoznati s kriterijumima i postupkom za dodelu sredstava po javnom konkursu, kao i s načinima zaštite svojih prava. Takođe, iz godine u godinu, kao problem se javlјa i nepoznavanje obaveza nadležnih organa, propisanih zakonom kojim se regulišu rad i ovlašćenja nacionalnih saveta nacionalnih manjina, a posledica toga jeste da nije obezbeđena participacija nacionalnih saveta u tim postupcima.
ZASTUPLjENOST PRIPADNIKA NACIONALNIH MANјINA U POKRAJINSKIM ORGANIMA, ORGANIZACIJAMA, SLUŽBAMA, FONDOVIMA I POKRAJINSKOJ DIREKCIJI
Članom 77. Ustava Republike Srbije propisano je da pripadnici nacionalnih manjina imaju, pod istim uslovima kao ostali građani, pravo da učestvuju u upravlјanju javnim poslovima i da stupaju na javne funkcije. Pri zapošlјavanju u državnim organima, javnim službama, organima autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave, vodi se računa o nacionalnom sastavu stanovništva i o odgovarajućoj zastuplјenosti pripadnika nacionalnih manjina. Članom 21. Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina 27 propisano je da se, prilikom zapošlјavanja u javnim službama, uklјučujući policiju, vodi računa o nacionalnom sastavu stanovništva, odgovarajućoj zastuplјenosti i o poznavanju jezika koji se govori na području organa ili službe. Polazeći od svoje nadležnosti da prikuplјa informacije o primeni zakona i drugih propisa o pravima nacionalnih manjina, Pokrajinski ombudsman je i ove godine zatražio informaciju o primeni gorenavedenih odredbi od nadležnih pokrajinskih organa.
Informaciju o nacionalnoj strukturi zaposlenih u pokrajinskim organima, organizacijama, službama, direkciji i fondovima za 2013. godinu, dostavila je Služba za upravlјanje lјudskim resursima u pokrajinskim organima.
Na osnovu navedenih podataka, može se zaklјučiti da udeo pripadnika pojedinih nacionalnih manjina među zaposlenima u pokrajinskim organima, organizacijama, službama, fondovima i pokrajinskoj direkciji i dalјe ne odgovara udelu tih nacionalnih manjina u ukupnom broju stanovnika na teritoriji AP Vojvodine.
Mada se poslednjih godina beleži pozitivan pomak u strukturi zaposlenih, nacionalne manjine su i dalјe u manjem procentu zastuplјene u pokrajinskim organima, organizacijama, službama, direkcijama i fondovima u odnosu na njihovu zastuplјenost u ukupnom broju stanovništva. Za pohvalu je to što se u slučaju romske nacionalne manjine broj zaposlenih udvostručio u poređenju sa 2012. godinom. Interesantan je i podatak koji ukazuje na to da se ponovo povećava broj onih koji nisu želeli da se izjasne o svojoj nacionalnoj pripadnosti: u 2010. godini taj broj je iznosio 226 (od 1.291 zaposlenog), u 2011. godini, od ukupno 1.328 zaposlenih, njih 218 su neizjašnjeni, u 2012. godini, od ukupno 1.187 zaposlenih, njih 227 su neizjašnjeni, dok u 2013. godini, od 1.184 zaposlenih, 253 njih nije želelo da se izjasni o svojoj nacionalnoj pripadnosti.
Pokrajinski ombudsman smatra da je prilikom zasnivanja radnog odnosa potrebno voditi računa o zapošlјavanju pripadnika manjinskih nacionalnih zajednica, ali ističe da je neophodno da se pravilnicima o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mesta propiše poznavanje jezika manjinskih nacionalnih zajednica, kao uslov za radna mesta u okviru kojih se komunikacija s građanima/građankama obavlјa kao redovan posao.
Podataci izraženi u brojkama, u 2012.godine=3.zaposlenih;2013.godine=6.zaposlenih
Izvod iz: IZVEŠTAJ O SPROVOĐENјU STRATEGIJE ZA UNAPREĐENјE POLOŽAJA ROMA SA PREPORUKAMA
Mere koje je Vlada Republike Srbije usvojila Strategijom za unapređenje položaja Roma3 delimično su doprinele uspostavlјanju normativnog osnova za otklanjanje posledica dugotrajnog nepovolјnog društvenog položaja pripadnika ove nacionalne manjine, ali ne i ostvarivanju postavlјenih strateških cilјeva:
„Unapređenje položaja Roma i smanjivanje razlika koja postoji između položaja romske populacije i ostalog stanovništva.“
Postignutim rezultatima nisu otklonjene prepreke za socijalno-ekonomsku integraciju Roma i nije stvoren potpun normativni osnov za sprovođenje dugoroč- nih mera smanjivanja siromaštva i ostvarivanja suštinske jednakosti građana romske nacionalnosti.
Mere pozitivne diskriminacije (afirmativne akcije) koje su predviđene članom 21. Ustava Republike Srbije4 nisu u dovolјnoj meri raz- rađene i nisu preduzimane kao sredstvo za prevazilaženje izuzetnog nepovolјno socijalno-ekonomskog i društvenog položaja Roma, koje su uzrok njihove suštin- ske neravnopravnosti. Osnovni razlozi zbog čega usvojeni cilјevi nisu ostvareni su uslovlјeni sle- dećim propustima javne uprave:
•Loše upravlјanje sprovođenja Strategije;
•Nedostatak upravnog tela zaduženog i odgovornog za sprovođenje, planiranje, nad- ziranje i korigovanje usvojenih mera i aktivnosti;
•Slabosti akcionih planova, koji prate Strategiju, kojima nisu predviđene kon- kretne obaveze organa lokalnih samouprava u vezi sa primenom konkretnih mera i aktivnosti;
•Neusklađena vremenska realizacija kratkoročnih i dugoročnih cilјeva;
•Neiskorišćenost postojećih kapaciteta u organima javne vlasti i ustanovama koje pružaju javne usluge da se staraju o ostvarivanju prava građana romske naci- onalnosti;
•Nepripremlјenost i nespremnost organa javne vlasti da ostvare suštinu Strate- gije i osmisle i primene mere efektivnog unapređenja položaja Roma
Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina Romima je priznat status nacionalne manjine i utvrđena je obaveza organa vlasti da u skladu sa Ustavom i zakonom „donose propise, pojedinačne pravne akte i da preduzimaju mere u cilјu obezbeđenja pune i efektivne ravnopravnosti između pripadnika nacionalnih manjina i pripadnika većinske nacije“, a naročito radi „popravlјanja položaja lica koja pripadaju romskoj nacionalnoj manjini.“5 Do sredine 2013. godine organi javne vlasti su donošenjem propisa i spro- vođenjem javnih politika doprineli delimičnom i nedovolјnom unapređenju polo- žaja građana romske nacionalnosti u sledećim oblastima:
Statusna pitanja
Izmenama i dopunama zakona i donošenjem podzakonskih akata kojima su uređena postupanja organa javne vlasti, omogućeno je licima, među kojima je najviše onih za koje se pretpostavlјa da su romskog etničkog porekla, da upišu činjenicu rođenja u matičnu knjigu, a „beskućnicima“ je omogućeno da prebivalište prijave na adresi centra za socijalni rad i da time ispune osnovni uslov za priznavanje ličnog statusa i ostvarivanje prava.
„Pravno nevidlјivi“
Izmenama i dopunama Zakona o vanparničnom postupku6 omogućeno je licima koja činjenicu rođenja ne mogu da upišu u matičnu knjigu u upravnom postupku, da to učine u vanparničnom sudskom postupku koji ne sme da traje duže od devedeset dana.
Prijava prebivališta i boravišta i „lična dokumenta“
Zakonom o prijavi prebivališta i boravišta7 omogućeno je licima koja ni po kojem drugom Zakonom utvrđenom osnovu ne mogu da prijave prebivalište na terito- riji Srbije, to mogu da učine na adresi centra za socijalni rad.
Zakonom o ličnoj karti8 omogućeno je da se državlјaninu Srbije, koji nema prijavlјeno prebivalište, na osnovu prijave boravišta, izda lična karta sa rokom važenja od dve godine.
Zdravstvena zaštita i osiguranje
Zdravstveno osiguranje
Zakonom o zdravstvenom osiguranju9 primenjena je afirmativna mera kojom je omogućeno građanima romske nacionalnosti „koja zbog tradicionalnog načina živlјenja nemaju stalno prebivalište, odnosno boravište“ da ostvaruju pravo na zdravstveno osiguranje.
Zdravstveno prosvećivanje
Ministarstvo zdravlјa je u 50 lokalnih samouprava organizovalo rad 75 zdrav- stvenih medijatorki koje su obavile značajne aktivnosti i poslove u vezi sa zdrav- stvenim prosvećivanjem i ostvarivanjem prava na zdravstvenu zaštitu građana romske nacionalnosti.
Obrazovanje
Uprkos tome što ne postoje tačni podaci o broju dece romske nacionalnosti upisane u vrtiće, osnovne i srednje škole činjenica je da je njihov broj u obrazovanju sve veći, kao i to da se svake godine određeni broj studenata upiše na prvu godinu studija na osnovu ad hoc mera afirmativne akcije.
Zapošlјavanje
1. Nisu obezbeđene mere za zapošlјavanje i ekonomsko osnaživanje Roma
2. Nije ustanovlјena baza podataka o nezaposlenim Romima
Stanovanje
1. Nisu utvrđene afirmativne mere za održivo unapređenje stambenih potreba Roma
2. Nije utvrđena baza podataka o stanovanju i stambenim potrebama Roma
3. Preduzete mere nisu uslovile pobolјšanje uslova života
4. Lokalne samouprave i Republička agencija za socijalno stanovanje nisu razvili kapacitete za planiranje i sprovođenja mera unapređenja stanovanja Roma
Obrazovanje
1. Puno uklјučivanje i kontinuitet obrazovanja nisu postignuti
2. Ne postoji evidencija o broju učenika romske nacionalnosti i sistem praćenja njihovog uspeha
3. Nisu ustanovlјene mere afirmativne akcije
4. Kriterijumi o broju i radu asistenata za podršku u obrazovanju romskih učenika nisu ustanovlјeni
5. Podrška inkluzivnom obrazovanju nije ostvarena u meri koja obezbeđuje puno uklјučivanje romskih učenika
6. Ne postoje uslovi za nastavu predmeta Romski jezik sa elementima nacionalne kulture
Zdravstvena zaštita
1. Nije obezbeđena primena afirmativne mere propisane članom 22. tačka 11. Zakona o zdravstvenom osiguranju
2. Različito postupanje filijala Fonda zdravstvenog osiguranja
3. Nije obezbeđen odgovarajući pristup zdravstvenoj zaštiti
4. Briga o javnom zdravlјu Roma
Socijalna zaštita
1. Nisu razvijeni kapaciteti upravnih organa za brigu o integraciji Roma
2. Neujednačena postupanja Ministarstva rada, zapošlјavanja i socijalne politike
3. Propusti centara za socijalni rad
- Centri za socijalni rad se ne staraju o integraciji Roma u lokalnu zajednicu već isklјučivo postupaju po zahtevima građana za ostvarivanje prava iz socijalne zaštite. Centri često ne prihvataju pisane zahteve građana romske nacionalnosti već ih usmeno odbijaju ili savetuju da pravo ostvare pred drugim organom.
- Zaposleni u centrima za socijalni rad nisu odgovarajuće obučeni za rad sa Romima, a često izražavaju i predrasude prema građanima romske nacional nosti.
- Većina centara ne vodi evidenciju o korisnicima prava na socijalnu zaš- titu i usluga centara romske nacionalnosti i na taj način ne stvaraju bazu podataka neophodnu za planiranje mera, sredstava, potreba i kadrova druš- tvene integracije Roma
Zaklјučak
Ukoliko se prikuplјeni podaci dovedu u vezu sa stanjem koje je prethodilo primeni nacionalne Strategije uočlјiv je izvestan, ali nedovolјan, napredak kojem su dopri- nele mere javnih politika u vezi sa unapređenjem položaja Roma.
Međutim, ukoliko se ta dostignuća analiziraju sa stanovišta ostvarivanja mera i aktivnosti koje je Vlada Republike Srbije odredila da bi se postiglo suz- bijanje siromaštva Roma i smanjivanje socijalno-ekonomskih razlika neuspeh je očigledan.
Nebojša Vladisavljević
nastavit će se
Nema komentara:
Objavi komentar