So si Europako
Rromano Čačimasko Centro?
Europako Rromano Čačimasko Centro (ERRC) si jekh
maškarthemutni organizacia pala zakonura savi kerel baro numbri e aktiviteturengo
kasko ares/golo si te phagavel rasistikani diskriminacia thaj manušikane
čačimaski violencia mamuj Rroma.
Drom savo alosarda o ERRC intjarel ande peste
participacia ande vasne krisipa, maškarthemutni advokatura, rodipe thaj
politikano buxljaripe thaj keripe treningurengo pala Rromane aktivistura.
Katar
1996-to berš kana si kerdino o ERRC dia but bari zor te e Rroma astaren sa so
trubul len thaj kade te phagaven diskriminacia thaj te astaren egalutno akseso
(access) pala governo, edukacia, butjaripe, sastipaski protekcia, urbanizmo
thaj publike (sa-themenge) servisura.
O ERRC kerel buti te phagavel
stereotipura thaj diskriminacia mamuj Rroma sar vi te vazdel opre egaliteto
maškar Rroma thaj gadže sar vi te vazdel opre respekto pala Rroma.
Sa so kamen te džanen pala ERRC-eske generale butja, keren
kontakto e rajosa Dzavit Berisha: dzavit.berisha@errc.org.
Faktolilengo lil:
Kidipe ko kidipe rekordo pe Romane čačimata
Ka septembriako 2008-to romano kidipe, o Europako Centro pe
Romane Čačimata/ Hakaja (ECRC) cyrda o gindo e Europako Uniako thaj e
politikane kerimatorenge pe manuškane hakajenge standartura vaš e romenge
protekcijake.
Kaj o Dujto Europako romano kidipe avel, kava faktonengo lil
dikhel kozom si respektirime e principura ande Thema kotora katar e Europaki
Unia (EU) thaj ande thema ando akseso ando EU de katar gadaja vrjama.
Violencia/zoripe mamuj e Roma: Ande kazusura kerde katar o
ECRC, o Europako Kriso pe Manuškane Čačimata kerda konfirmacija kaj o them
trubul te kerel rodipe thaj krisako proceso palal manuša - privatni vaj
themeske, save kerde zoripe/violencia mamuj e roma.
O Kriso zurjarda kava
mesažo adno 2009-to thaj 2010-to ande kazusura ingjarde katar o ECRC mamuj e
Croatia thaj e Bulgaria.
Maj but katar e manuša save keren zoripe mamuj e Roma
ando EU, ačhen bikrisome.
Katar o 2008-to, ande Češko Republika, Ungriko Them thaj e
Italia anti-Romane zorimata/violencie sas seriosno thaj baro problemo; roma
katar aver thema sas vi von afektirime.
Ando Ungriko Them, o ECRC registrisarda
em zalaga 45 reportura pe zorime atake mamuj e Roma thaj vi 9 merimata save
astarde te len than katar o 2008-to.
ECRC-sko reporto phenel kaj sade/numa ekh
došalo kerimatori sas arakhado ži agive (kerel pes leske apelacia).
Ande Češko
Republika em zalaga 7 atake mamuj e Roma sas reportirime, maj but lendar sas
kerde Molotove kokteilenca, thaj bižanglo nomero maršura save resade sar
anti-Romane atake.
Ande ekh katar e atake, ekh duje brešengi cikni čhoru sas te
merel dukhendar katar e jagake bombe.
Mediake reportura indikirin kaj došale
kerimatorja sas arakhade sade/numa ande duj atake. Ando novembro 2009-to, te
phiras palal o zoripe/violencia mamuj e roma ande Italia, mafia kerdi katar
200-300 žene, kerda ataka thaj phagla e romenge khera ande Alba Adriatica.
Ando
aprilo 2009-to, YouTube visitorja šaj dikhenas sar ekh grupa šingale/policía
katar e Slovakia keren doš šove terne romane čhavenge, save sas ando phandipe.
Ando juno 2009-to ande Opruni Irlandia (UK) ekhe grupake romane familienge sas
lenge kerde serie zorime atake ande lenge khera ando Belfast; e khangeri ande
savi von rode žutipe sas vi voi atakuime.
Ande Turkia, paše ekh milja žene
atakuisarde romane malave turjal e Manisa Selendi ando januaro 2010-to.
E mafia
phagla thaj phabarda e khera, care thaj vordonura e romenge thaj cipisarda
sloganura: “Ame ni mangas roma ande Seleni”. Sar resultati, 74 roma našle katar
o foro.
Barjardo aktiviteto e ekstremime politikane partienge,
politikanenge thaj šingalenge: Katar o 2008-to, ande but EU thema extremime
polikane partie thaj politikane manuša zurjarde piri anti-romani ritorika thaj
kerimata thaj kerde klimato ande savo čačimatonengo phagipe ačhel bikrisome.
Ando Ungriko Them, e Magyar Garda, ekh paramilitarime
organizacia savja si la rasistime agenda, žal maj angle ande pire aktivitetura
thaj kerel buki, dako sas phandi ando 2009-to ekhe decisiasa katar o Baro
Kriso.
Ande gadava breš, e Jobbik, ekh ekstremime partia anti-romane
programasa, la štar thana ande elekcie e Europake Parlamentoske. Ande Italia o
governmento ni ačada te vakjarel mamuj e roma, te zurjarel e publikako gindo
mamuj e roma thaj sintura, ži kana
zurjarelas emergenciaki situacia mamuj e roma thaj meškisalo agresiasa te del
palal/kerel evikcie e romenge katar lenge khera thaj te čhol len ekhe kupate
ande kontrolime kampura: gasave evikcie maj but ačhhile ando 2010-to.
Ande
Slovakia ando 2010-to e ekstremime Ludova strana Nase Slovensko (Manušengi
partia Amari Slovakia) sas but aktiv karing e ritorika mamuj e roma, konkretno
karing o “Romano doškeripe/criminaliteto”.
Ando novembro 2008-to e Češko
Bukjarnengi Partia (DS) kerda mitingo ando Litvinov panžšele Neo-nažisenenca
thaj mangla te kerel marcho ande ekh romani malava maj anglal te avel ačhadi
katar e policía/šingale palal violenciake konfrontacie.
Ando februaro 2010-to e
Romaniako Avruno Ministero vorbisarda publikane kaj e romengo doškeripe si ande
lengo geno.
Media reportirisarda kaj o Presidento Traian Basescu inkjarda palal
o Ministero thaj phenda kaj e Romania si la kaljardo imažo maškar sa e thema
kerdo katar e Roma save žan te mangen pe “sako ekh rig e dromeski”.
Aksesosko bidipe po sastipe thaj socialno asistencia:
Diskriminacia ando akseso ži ko sastipe thaj socialno asistencia ačhel bariera
savi blokiril o akseso e romengo ži ka kala servisura ande but Thema ando EU.
Ande duj decisie kerde anodo 2009-to, e Europako Komiteto pe Socialne Čačimata
arakhada e Bulgaria te phagel e Europaki Socialno Harta kaj ni inkjarda pe piri
vorba te del garantía kaj e romen si len lačho akseso ži ka sistema po sastipe
thaj socialno asistencia.
O governmento da postivno pučiripe/respondo kaj kerda
nevimata ando zakono pe socialno asistencia te eliminiril vrjamaki limitacia pe
gasavi asistencia.
Ando Kosovo, plumbaki contaminacia sas ando kampo-kher pe
romane andrune thodinde manuša (IDPs) ande Upruni Mitrovica, savi si gindi te
avel ekh katar em e bare medikane krize ando regiono.
Date si bari
maškarthemutni thaj EU atentia pe situacia, e roma važe train ando kampo de
katar 10 breš, biprotektirime katar e plumbaki contaminacia, savi kerda but
mudaripe.
Zorimaski sterilizacia e romane romnjange ni ačhavel: Ando
Ungriko Them, o ERRC dokumntirisarda sporadime kazusura, katar save em o sigo
si katar o 2008-to.
Češke kazusura, em sigo kerdo ando 2008-to, sas reportirime
thaj maj but katar 20 neve ašugjaren rodipe, savo te kerdol pes katar e
regionalne sastimaske autoritetura. Ando 2009-to o Češko governmento da piro
ertisaripe karing e kurbanura/viktimura kadale prakticiake thaj o governmento
ando Ungriko Them da compensacia ekhe
kurbanosko/victimoske.
O governemnto ande Slovakia ni kerda nisave padmada te
adresiril gadava problemo thaj ni e governmentura ande Češko republika thaj
Slovakia adoptirisarde akhjardo plano te den conpensacia sa e
kurbanonen/viktimen. Reforma ando sastipmasko zakono trubul te kerdol pes ando
Ungriko Them te del garantia kaj informcia si dindi palal o konsento pe
sterilizacia.
Sistematikani segregacia e romene čhavenge ande školje ni ačhavel:
O Europako Kriso pe Manuškane Čačimata pale phenda kaj e segregacia e romane
čhavenge (ande školje vaš čhavenge invalidura thaj školje ulavde katar e
gaženge vaj sade romane klasura ande školje) si bizakonoski diskriminacia. Ando
marto 2010-to, e Bari Kamara (chambero) e Europaki Krisoski pe Manuškane
Čačimata mothoda pi posizia ando kazuso Oršuš thaj Aver mamuj Croatia kaj e
segregacia e romane čhavenge ande ulavde klasura bazirime demek pe čhibako
bižanglipe si bizakoneski diskriminacia.
Dako o Kriso kerda bidogindone trin
decisie katar o 2007-to, e sikavimaski segregacia e romane čhavenge si
sistematikani ande but thema ande Europaki Unia: Bulgaria, Češko Republika,
Grecia, Ungriko Them, Romania thaj Slovakia, segregaciake raportortonenca ande
Opruni Irlandia (UK), Portugalia thaj Espania.
Ande sasti Europaki Unia, romane
čhave resaven školja maj cikne suksesosa katar pire gažikane školjake amala.
O pučiripe/responso e themenge kotor katar e EU ni sas
totalno adekuatno: Ande Češko Republika, o governamento phenda kaj si gasavo
problemo, ama lesko plano-kerimata si bi vrjamake limitosa thaj targetosa, thaj
gadaleske našti lačharel o problemo.
Ande Bulgaria si suksesoske integraciake
proektura, ama maj but katar deš breš von ni sas kotor katar e governmntoske
progmrame.
Ande Slovakia, o Premiero da gindo maj bare segregaciake e romenge -
te sikjon ande internatura thaj kava, vov phenel, si lačhi politika.
Durestebičhaldi thaneski segrecia dukhavel e romen: Ekh
reporto katar o 2009-to breš e Agenciako vaš Fundamentime Čačimata karing e EU,
arakhada kaj “e segregacia si evidento ande but thema kotor katar e EU, sar e
Bulgaria, e Romania, e Češko Republika, Grecia, Espania, Francia, Kipro,
Ungriko Them, Italia, Litva, Polša, Portugalia, Romania, Slovenia thaj
Slovakia, khaj drom sar resultato katar e governentoske politike”.
Ande Italia,
o thodipe e romenge thaj e sintonenge ande “nomadonenge kampura” žal maj angle
oficialnone politikasa te kerel segregacia e romenge thaj e sintonenge katar e
majorime italiano populacia.
Roma save bešen ande segregirime rajonura maj
lokeste šaj achen kurbanura ande rasistutne atakake.
Evikcie bi alternativime akomodaciasa phagel o manuškano
čačimatonengo zakono: Ando februaro 2010-to, o Europako Komiteto pe Socialne
Čačimata arakhada e Francia ando phagipe e Europake Socialnone Hartake kašte
lake praktikake te kerel evikcie e phirutnenge thaj aver phagimata e
čačimatonenge po kheripe. Katar o 2008-to, romenge evikcie save phagle o
maškarthemutno zakono ni ačhade te len tan ande Bulgaria, Italia, Macedonia,
Serbia thaj Slovakia.
E Italia sas but aktivime ande 20 evikcie e romenge ando
Milano ando 2010-to.
O Europako Romano Čačimatotnego Centro kerel apelo karing e
institucie ande EU thaj karing e thema kotor katar e EU te astaren te keren
buki pe legislaciaki thaj politikaki implentacia thaj te resen progresivno zi
ka respekto e čačimatonenge thaj ekualiteto e
romenge.
Maj bute informaciake roden:
Rob Kushen, ECRČ-sko directoro, rob.kushen@errc.org.
+1.917.747.3285
Ostalinda Maya, Koordinatoro pe žuvlikane čačimata thaj
ekualiteto, ostalinda.maya@errc.org +36.30.500.1959
Sinan Gokcen, ECRČ-sko mediako oficero,
sinan.gokcen@errc.org, +36.30.500.1324
Nema komentara:
Objavi komentar