E paramíchi
le phuré Rroméski ay le terné Rroméski
|
|
|
|
|
Írta:
Administrator
|
|
|
|
No,
Shavále, Rromále, kamáv te phenáv tuménge ek paramíchi, sar
ashundém la vi me katár murró pápo, no, várekana máshkar le
Rrom dénas dúma ay phenénas but paramícha, kachá paramíchi
chachimása si may lúngo, núma, músay si te skurtív la xantsí.
Ay phenél kadyá, ke sas ek Rrom, kadó sas de domúlt, kothé
and’e Evrópa, kay sas defial phuró, ay kamélas eké gazhéske
baré lové, ay nashtí pochinélas léske desá, ke nashtí
kerélas buchí, ke phuró manúsh sas, na, te kerél buchí.
Atúnchi ek djes, kadó Rrom phuró naswáylo ay muló. Atúnchi
praxosardé les sar kerél pe mashkár aménde le Rrom, kerdé
léske e pomána, ay vo sas thodinó ande pésko groposhévo.
Núma
o gazhó kadó, káske vo kamélas lové, sa zhálas ánde’l
trushulá, ay xuchélas p’o groposhévo le Rromésko, ay sa
mangélas léstar le lové. Ay phenélas léske: “Tu kamés
mánge panzh shelá dólaria!, tu kamés mánge panzh shelá
dólaria, músay te avés te pochinés mánge kukolá lové”.
Sar shay avél o Rrom, ke muló? Nashtí avélas.
Atúnchi
ek djes nakhél kothár, katár le murmúntsi, ek Rrom ternó,
lashó manúsh, ay dikhél varekás kay xuchél pe’k groposhévo
varekásko ay phenél: “Sar... kadó diló, sar kerél kodyá?
xuchél pe’k groposhévo, nashtí kerél kodyá, nay mishtó!,
nay les respékto, khánchi!”
Atúnchi
zhal ay pashól pásha o gazhó ay phenél léske:
–Ashún,
gazhéa, so kerés kathé?, so san?, diló, tu? ...te xuchés pe
kodó groposhévo. Kon si kodó kay muló kothé?
–Ek
Rrom si, kay kamélas mánge baré lové..., kamélas mánge panzh
shelá dólaria! ay muló ay chi avel mange te pochinél!
–Sar
shay avel ke muló? nashtí avél kathé, so san diló?, sóde
kamélas túke lové?
–Panzh
shelá dólaria.
–Mishtó,
me pochináv le túke ay te dikháva tu kathé, te dikháva tu
kathé, me mudaráv tu.
Atúnchi
lel ánda’y posechí le panzh shelá dólaria ay pochinél le
gazhéske. Ay o gazhó zháltar, zhal véselo, zháltar phirindóy,
prástel, sa, zháltar.
Atúnchi
o Rrom o ternó zháltar phirindóy zhi p’e vúlitsa ay avel
karíng léste ek phuró Rrom, ay atúnchi phenél léske -mashkár
amende el terné phenén le phurénge “káko”, ay el phuré
phenén le ternénge “nepóturia”, “shavéa”, “shavorréa”!
-atúnchi o ternorró phenél le phuréske:
–Sar
san, phuréa Rróma, káko, so kerés tu katká?
–No,
zumaváv murrí bax, me zhav ánde kadó fóro, ke kamáv te
dikháv, te dikháv sar si kothé. Kamés te avés vi tu mántsa?
–No,
mishto-y, káko, te na meshaíva tu, me zhav túsa.
Atúnchi
zhan so’l duy zhené ánd’ek than ay o phurorró phenél
léske:
–No,
dikh, man si man férdi trin djes. Nashtí besháv may but... ke
si man férdi trin djes. No, shay kerása but buchá kethané,
shéfturia, shay lása lové, ay vulavása sa po dopásh, papalám.
Me dáva tut dopásh ánda sa le lové kay amé kerása.
–No,
mishtó-y –phenél léske o ternó–. Mishtó-y káko, plachál
ma so tu phenés mánge, chachés ke mánge drágo. Avén ánd’o
fóro, ...avén!
Atúnchi
zhan ánd’o fóro so’l duy zhené kethané, ay kerén néshte
shéfturia, chinén ay bichinén néshte továrruria prya lashé,
xárkuma, sástri, brónzo, kolá, nerín lové ay vulavén sa po
dopásh.
Atúnchi
o Rrom o ternó phenél le phuréske:
–Ashún,
phuréa, man si man ek báyo, chi zhanáv sar te phenáv les túke,
yertisár mánge, me dikhlém eká rakliá, kay beshél ta p’o
gor le gavésko, kay plachál ma but, but, but.
–Sar
si kodyá? plachál tut abá, kána núma so prinzhardán la
adjes? –o phuró, phénke.
–Ey
káko, plachál ma, nashtí phenáv túke sóstar ay sar. Avélas
mánge desiá drágo, te shay ansurívas man lása.
–...So
san, diló?, dabáy dikhlán la gazhá ay kamés te ansurís tu?
–No,
me kamáv, ke dikháv, ke shukár si, lashí, ay mánge myal, ke
mánge la. Ke o Del phenél mánge ke mánge la.
Asál
o phuró ay pushél:
–Ay
kay beshél kachá raklí?
–No,
p’o gor le gavésko, kay getol pe o gav.
–Ey,
zhanáv kon si, voy si blóndo ay si shukár raklí?
–Ey,
shukár! kodyá si!
–Myal
túke kodyá! ...me zhanáv la, ke kána voy moretíl pepála
várekaste, o gazhó, kay ansuríl pe lása merél; ánd’e ryat
kay si o abyáv, pála o abyáv, kána trobúl te... –yertín
mánge– te sovén kethané, merél, abá trayisardá kodyá.
–So
si kodyá djéla?
–...Me
phenáv tuke, ke me zhanáv, may phuró sim tútar, me zhanáv sar
si kuchá djéla.
–No,
mishtó, káko, me chi phenáv túke khánchi, me núma pushávas.
–No,
núma, tu te kamés te ansurís tu lása, me mangáv la ay tu
ansurís tu. Núma, avén ánde’k otélo ay racharása kothé
ande léste, ay te na xasarés cho tráyo, numa trobús te kerés
sogódi me phenáva túke. Te na kerésa so me phenáva túke,
nashtí may ansurísa tu lása.
No,
mishtó. Atúnchi zhan so’l duy zhené... ay zhan ay kerén
pénge shéfturia, el lové vulavén le po dopásh, sa, ay zhan ay
mangén la rakliá katár láke dadá ay atúnchi kerén sa, o
abyáv, sa, ay avilí e ryat ay o Rrom phenél le ternéske:
–Ashún
ek djéla, tu te kamés te trayís nashtí sovés lása.
–Sar
ke nashtí sováv? murrí rromní si akaná.
–Núma
nashtís. Phenáv túke! tu te sovésa lása, merésa.
–No,
tu te phenés kodyá, tu san may phuró mándar, tu zhanés may
but, atúnchi me keráva les.
–Tu
trobús te sovés mánde. Kay sámas, ánd’o traxtiri ay na
lása. Mek la te sovél kórkorro.
Atúnchi
kadyá kerdé, ...de diminyátsi, ...vushtilé pa pénge páturia
ay gelé avrí. Ay o Rrom o phuró phenél” “Dikhlán, ke chi
mulán?” Me zhanáv sóstar merén kukolá kay kamén te sovén
lása. La sas la trin vay shtar gazhé. Ay von mulé pála ek
djéla kay si te phenáv túke akaná. Núma pýrvo, pála so me
keráva, tu na phenkhánchi. Ke trobúl te keráv ek djéla, ay...
chi plachála tut kachá djéla. Núma músay si te keráv la.
Atúnchi lel la rakliá, ay phándel la ka ek kopáchi..., baré
stryangósa, baré shelésa phanglá la, ay akaná lel o Rrom o
phuró, ankalavél ek shurí, ay phenél la gazháke..., pushél
la, ay lel te phenél láke nasúl vórbi, ay phenél láke:
–Me
kamáv te mudaráv tu, me si te mudaráv tu, ke tu san... beng –sa
délas lása dúma nasúl, nasúl.
Ay
atúnchi o probléma sas, ke andré ánd’e gazhí, ánde láko
státo, sas ek dúxo. Ek spírito, kay kamélas te lel sa kukolén
kay ansurisávonas lása ay kamélas te mudarél le. Ay atúnchi
kodó spírito anklistó avrí ánda láte, ánd’ek fórma
sapéski, sar ek sap. Ay xukló opré p’o Rrom. Kamélas te
mudarél le phuré Rromés. Atúnchi o Rrom la shuriása shindá
le sapés sa. Ay phendá le terné Rroméske:
–Dikhés,
pála kodyá tu nashtí sovésas lása. So me phenávas túke, sas
o chachimós. E raklí sas farmechimé.
Kodolása
o Rrom o phuró kamélas te sikavél le terné Roméske -ke trobúl
te sikavél pe respékto ka’l phuré Rrom, ke vo phiradó manúsh
sas.
–No,
zhanáv, phuréa Rróma, trobúl te naisív túke ánda sóstegódi
tu kerdán pála mánde, si ek shukár djéla.
–No,
ay si man káver djéla te keráv pála tute. Avén kerás
shéfturia... –kadó sas o tríto djes. Ay vulavén le lové
mashkár pénde, sa, ay o Rrom phenél léske:
–Phenáv
túke vi kadó, phenél o Rrom o phuró –sas o tríto ay vi o
paslédno djes–trobúl te zhávtar. Trobúl te ambóldav, katár
anklistém.
–No,
núma, avélas mánge drágo, te avés améntsa, si amén e vátra
Rromayí kay si pashé kathár, tu shay avés améntsa, te trayís
améntsa, te beshés aménde.
–No
(Shpanyolitsko 1), nashtív, tumé shay zhan kórkorro, tumé
avéna baxtalé, avéna tumén but gláti, tumé shay trayína
defiál mishtó. Na nekezhisávon pála mánde.
Atúnchi
so’l trin zhené amboldinisáyle, ay zhan so’l duy... inchá
ay o Rrom... inchá. Núma o Rrom si les váreso ay akharél le
ternés:
–Ashún,
ternéa, sháva, bystérdjilem váreso, ále kathé, ke kamáv te
dav dúma túsa.
Aviló
o ternó ay o Rrom o phuró phenél léske:
–Serés
ke tu pochindán pála varekáste panzh shelá dólaria? Áke che
panzh shelá dólaria... akaná, ke me zhav...
Atúnchi
vo zháltar ka’l trushulá, ay o Rrom o ternó te na muló,
péska Rromniása zhi adjés trayíl.
***
(Forrás: Le
paramiche le trayoske : los cuentos de la vida : selección de
cuentos gitanos - 1a ed. - Buenos Aires : Gobierno de la
Ciudad de Buenos Aires, 2005.)
|
Nema komentara:
Objavi komentar